Merkezi yönetimin taşradaki uzantısı olan vilayetler, Osmanlı Devleti’nin son elli yılında yıllıklar yayımlamışlardır. Avrupa’nın değişik ülkelerinde “annuaire”, “almanach” ve/yeva “yearbook” ismiyle bir süredir basılmakta olan bir yayın türünü örnek alan “salname” başlıklı bu resmi yıllıklar, bir kent ve/veya bölgede okunmuş gazetelerle birlikte, özellikle yerel tarih çalışanların kullandığı temel kaynaklar arasındadırlar. Vilayetlerde istatistik müdürlüklerinin kurulmasından sonra, daha ziyade “İstatistik” veya “İstatistik Yıllığı” ismiyle yayımlanmış bu türün, Osmanlı idari taksimatında ismi “Aydın” ancak yönetim merkezi İzmir olan vilayet adına bastırılmış çok sayıda örneği bulunmaktadır. Genelde düzensiz aralıklarla yayımlanmış salnameler/istatistikler idari, iktisadi, askeri ve sosyo-kültürel yapı ile demografi hakkında ayrıntılı veriler sunmakta olup cumhuriyetin ilanından sonra da varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu makalede, Yunan işgalinden kurtulduktan sonra ismi “İzmir” yapılmış vilayet adına, eski Türkçe ve Lâtin kökenli Türk harfleriyle yayımlanmış resmi yıllıklar üzerinden, geçmişi Osmanlı’ya inen İzmir Milli Kütüphanesi’nin cumhuriyet Türkiye’sindeki gelişimi irdelenecektir. Bu yapılırken, İzmir’in taşınmaz kültür envanterinin incilerinden olan kütüphanenin bulunduğu kent, Türkiye ve evrensel kültür mirasına yaptığı katkı da ortaya konulacaktır.  

Provincial administrations, which were the extension of the central administration in the provinces, published yearbooks in the last fifty years of the Ottoman Empire. Such official yearbooks, which were called “salname” and were based on the examples of the type of publication which was being published in different European countries under the names of “annuaire”, “almanach” and/or “yearbook” for some time, are among the primary resources used by the researchers especially studying local history, along with the newspapers published in a province and/or region. The name of this type of publication, which was mostly published under the name of “Statistics” or “Statistics Yearbook” after establishment of statistics directorates in provinces, was “Aydın” under the Ottoman administrative division, and it has many examples published for the province whose administrative center was Izmir. Such yearbooks/statistics, which were usually published in irregular intervals and continued to be published after proclamation of the republic, provide detailed data on the administrative, economic, military, and socio-cultural structure as well as demographics. In this article, the development of Izmir National Library, which dates back to the Ottoman period, in Republican Turkey will be examined through the official yearbooks published in Ottoman Turkish and Latin-based Modern Turkish for the province which was named “Izmir” after being freed from Greek occupation. During this examination, the contribution of the library, which is among the pearls of Izmir’s immovable cultural inventory, to the city where it is located, to Turkey, and to the universal cultural heritage will also be presented.